Tahsin Tiryaki: “AZRA ERHAT”

Azra Erhat, 6 Eylül 1982’de İstanbul’da vefat etti. Türk deneme ve inceleme yazarı, Eski Yunan ve Roma dilleri uzmanı, filolog, arkeolog, çevirmen ve düşünce insanı. Özellikle Eski Yunan klasiklerinden yaptığı çevirilerle tanınmıştır. A. Kadir ile birlikte gerçekleştirdiği İlyada ve Odissea çevirileri referans kabul edilir.

Azra Erhat, 4 Haziran 1915’te İstanbul-Şişli’de doğdu. İlk ve ortaöğrenimini Belçika’da yaptı. 1939’da Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’ni bitirerek Klasik Filoloji Bölümünde asistan olarak göreve başladı. 1946’da doçent oldu. 1948’de aynı fakültedeki öğretim üyeleri Pertev Naili Boratav, Behice Boran, Adnan Cemgil, Niyazi Berkes’le birlikte üniversiteden uzaklaştırıldı. 1949-1950 arasında Yeni İstanbul ve Vatan gazetelerinde çalıştı. Uluslararası Çalışma Örgütünde (ILO) kütüphanecilik yaptı.

İlk çevirileri Tercüme dergisinde çıktı. Sofokles, Aristofanes gibi yazarların eserlerini Türkçeye kazandırdı. Yeni Ufuklar dergisinin yazarlarından biri olan Erhat, bu dergi çevresinde gelişen Hümanist anlayışın öncüleri arasında yer aldı.

Azra Erhat, Batı uygarlığının kökenini ve Anadolu’ya dayandıran ve Anadolu kültürlerini bir bütün olarak gören Halikarnas Balıkçısı ile aynı görüşleri paylaştı ve aralarında derin bir yakınlık doğdu. Yine çok yakınındaki Sabahattin Eyüboğlu ile birlikte çevirdiği Hesiodos’un Theogonia ve “İşler ve Günler” adlı yapıtlarıyla Hesiodos üzerine araştırmaları, 1977’de “Hesiodos, Eserleri ve Kaynakları” adıyla basıldı. Bu üç isim bir arada “Mavi Yolculuk” terimini Türk ve dünya literatürüne kazandırdılar.

Azra Erhat, kansere yakalandı. Londra’da tedavi gördü, ama sonuçsuz kaldı. 6 Eylül 1982’de 67 yaşındayken İstanbul’da öldü. Bülbülderesi Mezarlığı’na defnedildi. Azra Erhat’ın vasiyeti üzerine; mezar taşında Füreya Koral’ın yaptığı bir kuş vardır. 2016 yılında Erhat’ın mezar taşındaki kuş saldırıya uğramıştır.

Azra Erhat, Şadan Gökovalı’nın manevi annesidir.

Eserleri:

Mavi Anadolu (1960) (Gezi Yazısı)

Mavi Yolculuk (1962) (Gezi Yazısı)

İşte İnsan-Ecce Homo (1969) (Deneme)

Mitoloji Sözlüğü (1972) (Mitoloji)

Mektuplarla Halikarnas Balıkçısı (1976) (Mektup)

Sevgi Yönetimi (1978) (Deneme)

Karya’dan Pamfilya’ya Mavi Yolculuk (1979)

Troya Masalları (1981) (Çocuk Masalı)

Osmanlı Münevverinden Türk Aydınına (Eleştiri)

Gülleylâ’ya Anılar (Anı)

Düşün Yazıları, Halikarnas Balıkçısı (Halikarnas Balıkçısı adına yayıma hazırlayan).

Çevirileri:

İlyada (1967) A. Kadir ile birlikte

Odysseia (1970) A. Kadir ile birlikte

Hesiodos, Eserleri ve Kaynakları (1977)- Sabahattin Eyüboğlu ile birlikte

Eşekarıları, Kadınlar Savaşı ve Diğer Oyunlar, Aristophanes – Sabahattin Eyüboğlu ile birlikte

Lysistrata Kadınların Savaşı, Aristophanes – Sabahattin Eyüboğlu ile birlikte

Gargantua, François Rabelais – Sabahattin Eyüboğlu, Vedat Günyol ile birlikte

Tepegözlerin Mağarasında, Homeros – A. Kadir ile birlikte

Gül ile söyleşi, Homeros

Yedi Deniz, Piri Reis – A. Kadir ile birlikte

Şölen – Dostluk, Platon – Sabahattin Eyüboğlu ile birlikte

Zincire Vurulmuş Prometheus, Aiskhylos – Sabahattin Eyüboğlu ile birlikte

Savaş Uçuşu, Antoine De Saint Exupery

Küçük Prens, Antoine De Saint Exupery (1968)

Dişi Kedi, Colette

Cicim, Colette

İzu Dansözü, Yasunari Kavabata, 1968.

Ödülleri:

I. Kadir ile birlikte İlyada destanından yaptığı çevirinin birinci cildi 1959’da Habib Törehan Bilim Ödülü’nü, üçüncü cildi 1961’de Türk Dil Kurumu Çeviri Ödülü’nü aldı.