Özgür Akıl: “ORTADOĞU'NUN KIRIK AYNASI: SURİYE’DE GELECEK NASIL ŞEKİLLENECEK?”

Türkiye, Rusya, ABD ve İran’ın rekabeti yeni bir Suriye yaratıyor

Stratejik Analiz: Suriye - Beş Ay Sonra Sahadaki Gerçek

1. Mevcut Durum

Beşar Esad rejiminin düşmesinden beş ay sonra Suriye’deki fiili durum artık açıkça şekillenmiş durumda. Ülke genelinde üç küçük devletçik ve dört kalıcı yabancı askeri güç varlığı gözlemleniyor:

• Arap Sünni Devletçiği: Halep, İdlib, Hama, Humus ve Şam çevresi.
• Batı Yanlısı Kürt Devletçiği: Fırat’ın doğusunda; Rakka, Haseke ve Cezire bölgelerinde.
• Dürzi Devletçiği: Güneydeki Süveyda bölgesinde, kendine has bir yapıyla. Kalıcı Yabancı Üsler ve Askeri Varlıklar:
• ABD: Irak sınırı yakınındaki Tenef Üssü üzerinden Şam’ın doğusuna kadar kontrol sağlıyor.
• İsrail: Güneyde ve Hermon Dağları boyunca üslenmiş durumda.
• Rusya: Akdeniz kıyısında üsleriyle varlığını koruyor.
• Türkiye: Kuzeyde birçok noktada güvenlik hattı oluşturmuş durumda.

2. Resmî Yönetim ve Fiili Aktörler

• Şam’daki meşru hükümet, bu devletçiklerin hiçbirini tanımıyor, ancak fiili olarak varlıklarını kabullenmiş durumda.
• Süveyda’daki Dürzi liderlik, Şam otoritesini reddediyor ve İsrail tarafından destekleniyor.
• Suriye Demokratik Güçleri (SDG), federatif yapı talebiyle hareket ediyor ve ABD desteğiyle ülkenin petrol ve gaz kaynaklarının çoğunu kontrol ediyor.

3. Dış Aktörlerin Stratejileri

• Türkiye: Suriye’nin toprak bütünlüğünü savunuyor. Sınırında bir Kürt devleti kurulmasına kesinlikle karşı. Şam yönetimini destekleyerek stratejik çıkarlarını güvence altına almak istiyor.
• İsrail: Bölünmüş yapıyı asgari bir kazanım olarak görüyor. Daha büyük bir parçalanmayı destekliyor çünkü merkezi bir Suriye hükümetinin yeniden güçlenmesini istemiyor.
• ABD: SDG’yi destekleyerek İran ve Rusya’nın etkisini kırmayı hedefliyor. İsrail’in güvenliği öncelikli gündeminde.
• Rusya: Akdeniz'e erişim hayati önem taşıyor. Bu nedenle kıyı bölgelerinde güçlü bir Nusayri devleti fikrini seçenek olarak masada tutuyor.

4. Mevcut Kriz ve Şiddet Artışı

• Şam’da gece kulüplerine yapılan radikal saldırılar, iç istikrarsızlığın belirgin bir göstergesi.
• Süveyda’da mezhepsel ve etnik temelli çatışmalar sürüyor.
• İdlib hattında ise çatışmalar ve radikal unsurlar hâlâ etkin.

5. Uluslararası Liderlerin Görüşleri

• Joe Biden (ABD Başkanı): “Ortadoğu’da güvenliği sağlamak adına yeni riskleri yönetmemiz gerekiyor.”
• Benyamin Netanyahu (İsrail Başbakanı): “Suriye’de oluşan yeni düzen, İsrail’in güvenliği için bir fırsat ama her an teyakkuzdayız.”
• Olaf Scholz (Almanya Şansölyesi): “Avrupa, bölge barışına katkı sunmalı, insani dramı önlemek için ortak çalışmalıdır.”
• Emmanuel Macron (Fransa Cumhurbaşkanı): “Suriye’nin yeniden inşası için kapsayıcı bir siyasi çözüm elzemdir.”
• Antonio Guterres (BM Genel Sekreteri): “Uluslararası toplum barış için ortak bir yol bulmalı.”
• Suudi Arabistan, BAE, Katar, Mısır, Ürdün: “Arap dünyası, Suriye’de istikrarı desteklemelidir.”
• İran: “Şam’daki meşru hükümeti desteklemeyi sürdüreceğiz.”
• Recep Tayyip Erdoğan (Türkiye Cumhurbaşkanı): “Suriye'nin birliği, bizim bölgesel barış vizyonumuzun temelidir. Suriye halkının iradesine saygı gösterilmeli ve herkes bu sürece yapıcı katkı sunmalıdır.”
• Devlet Bahçeli (MHP Genel Başkanı): “Suriye meselesi Türkiye'nin milli güvenlik meselesidir. Sınırlarımızda bir terör devleti kurulmasına asla müsaade etmeyeceğiz.”

6. Genel Saha Yorumu

• Suriye, kaynaklar, kimlikler ve güç dengeleri ekseninde bölgesel bir gözetim alanına dönüşmüş durumda.
• Dış aktörler arasındaki çıkar çatışmaları devam ediyor: İsrail-Türkiye, ABD-Rusya, İran-BM eksenlerinde gerilim sürüyor.
• Yeni hükümet; iç radikal grupların baskısı ve Batı’nın ekonomik yaptırımlarıyla mücadele ediyor.
• Sahada bölünme eğilimi güçlü, ancak uluslararası açıklamalar ortak çözüm arayışını gösteriyor.
• Kalıcı çözüm için politikaların değişmesi, ekonomik yeniden inşa ve kapsayıcı bir siyasi uzlaşı şart.

Sonuç: Bölgesel Güç Aşiretler – Son Söz Onların

40 Aşiretten Seferberlik: Süveyda İsyanı Bastırıldı

Son dönemde en dikkat çekici gelişme, Suriye'nin doğu ve kuzeydoğusunda 40 Arap aşiretinin Süveyda'daki Dürzi isyanına karşı "Genel Seferberlik" ilan etmesi oldu.

Aşiretler, Dürzi Hicri ailesine bağlı milislerin kadın ve çocuklara yönelik katliam yaptığı iddialarına tepki göstererek sahada ağırlığını koydu.

Seferberlik ilan eden aşiretler: 1.Akidat, 2.Bakara, 3.Cebur, 4.Tayy, 5.Şammar,  6.Anze, 7.Beni Halid, 8.Mevali, 9.Zübeyd, 10.Velde, 11.Busrayya, 12.Buşaban, 13.Nuaym, 14.Hadidiyyin, 15.Sebe’a, 16.Ruwala, 17.Rifaa, 18.Abdulkerim, 19.Sukhani, 20.Afadla, 21.Duleym, 22.Şarabin, 23.Huweydi, 24.Heneydi, 25.Hassun, 26.Umeirat, 27.Mersume, 28.Fevâira, 29.Damalkha, 30.Bureyj, 31.Nassan, 32.Arida, 33.Fedan, 34.Şummur, 35.Ceaabire, 36.Serdiye, 37.Huweytat, 38.Beni Sakhr, 39.Serhan, 40.Sebeile

Sırada ABD ve YPG/SDG’ye Karşı Yeni Cephe

Aşiretler yalnızca Dürzi bölgesindeki isyanı bastırmakla kalmadı; İsrail’in bölgeyi karıştırma hamlesini de boşa çıkardı. Şimdi gözler doğu Suriye'de: Aşiretlerin, ABD’nin desteklediği YPG/SDG güçleriyle sıcak temaslara girerek bu bölgeleri temizlemeye hazırlandığı bildiriliyor. İsrail'den sonra sırada ABD etkisinin kırılması var.

Aşiretler: Toplumsal Dengenin ve Direncin Anahtarı

Suriye’nin yeniden birliğinde aşiretler hem sosyal hem de askeri-siyasi olarak kilit rol oynuyor. Haritalar masa başında çizilse de, sahadaki aşiret gerçekliği bu çizimleri her an bozabilecek güçte. Bu nedenle aşiretler, gelecekteki çözüm sürecinin de kaçınılmaz ortakları olacak.

 

Umutla...

Kalemi bırakırken bir umutla yazıyoruz:

"Belki de bir gün Şam'dan Halep'e, Halep'ten Rakka'ya tek bir halk türkü söyler yeniden...

Ve o türkünün nakaratını aşiretler, şehirler ve halklar hep bir ağızdan söyler."

20.07.2025

ÖZGÜR AKIL/SOSYOLOG