M. Erhan Durukan: “SUAT HAYRİ ÜRGÜPLÜ”

Suat Hayri Ürgüplü, 26 Aralık 1981’de İstanbul’da vefat etti. Türk siyasetçi. I. Dünya Savaşı'na katılma fetvasını veren Şeyhülislam Ürgüplü Hayri Efendi'nin oğludur. Lâle Devri Sadrazamı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa'nın soyundandır.

Suat Hayri Ürgüplü, 13 Ağustos 1903’te Şam’da doğdu. Galatasaray Lisesi'nden sonra 1926 yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ni bitirdi. Çeşitli devlet hizmetlerinde bulundu. Türkiye-Yunanistan 1924 Nüfus Mübadelesi mahkemelerinde çalıştı. Galatasaray Spor Kulübü'nde atletizm yaptı.

1929-1932 yılları arasında İstanbul Ticaret Mahkemesi yargıçlığında bulundu.

1939 ve 1943 yıllarında Kayseri Milletvekili seçildi. 2. Şükrü Saraçoğlu kabinesinde Gümrük ve Tekel Bakanı oldu.

Bakanlığında kahve ithalatı konusunda yolsuzluklar olduğu yolunda dedikodular çıkınca örnek bir davranışta bulundu:

“Adımın da karıştığı kahve yolsuzluğuyla ilgili, bakanlığımda bir komisyon kurulmuştur. Bu teftiş heyetinin selametle çalışabilmesi için, benim, bu bakanlık koltuğundan ayrılmam gerekir; aksi halde, komisyonu etkilerim, sağlıklı bir karar oluşmaz. O nedenle, siyasi ahlak gereği, bakanlıktan istifa ediyorum.”

Daha sonra Yüce Divan'da yapılan yargılama sonucunda beraat etti. Bu olay halen bazı okullarda idare hukuku dersinde okutulmaktadır.

1950 yılında tekrar TBMM'’ne döndü. 1952 yılına kadar Demokrat Parti Kayseri Milletvekilliği yaptı. Avrupa İstişari Meclisi'nde başkan yardımcılığı görevinde bulundu.

1952 yılında TBMM'den ayrılarak Bonn Büyükelçiliğine getirildi. 1955 yılında Londra, 1959 yılında Washington, 1960 yılında Madrid Büyükelçiliğine atandı.

1961 seçimlerine katılarak Adalet Partisi Kayseri Senatörü seçildi. Cumhuriyet Senatosu'nun ilk başkanı oldu. Bu görevi tamamladıktan sonra 1965 yılında İsmet İnönü'nün başbakanlıktan istifa ettiği 5 Şubat tarihinden 10 Ekim 1965 genel seçimleri sonrasına kadar Adalet Partisi'nin öncülüğündeki koalisyon hükumetinin başkanlığını yaptı. 1966 yılında kontenjan senatörü seçildi. 1972 yılına kadar bu görevde kaldı.

Nihat Erim hükümetinin 17 Nisan 1972 de istifasından sonra, Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay yeni hükümeti kurma görevini önce Suat Hayri Ürgüplü'ye verdi. Ancak daha sonra -büyük olasılıkla 12 Mart darbesini yapan komutanların, eski DP ve AP geçmişi nedeniyle uygun bulmamaları nedeniyle- Ürgüplü'nün kabinesini onaylamadı ve yeni hükümeti kurma görevini Ferit Melen'e verdi.

26 Aralık 1981 tarihinde saat 06:35'te 13 yıldır muzdarip olduğu kalp hastalığından dolayı vefat etti. Mezarı Edirnekapı Şehitliği'ndedir.

Ailesi:

Suat Hayri Ürgüplü'nün babası Hayri Efendi Osmanlı Devleti'nin son döneminde Şeyhülislamlık yapmış bir din adamıydı. Eşi Nigar Hanım ile 1933 yılında evlenen Ürgüplü'nün bu evlilikten Hayri Suat adında bir oğlu vardı. Hayri Suat Ürgüplü ise 1966 yılında Eski Irak Kralı Faysal'ın nişanlısı ve aynı zamanda son Osmanlı Padişahı Vahdettin'in torunu Prenses Hanzade'nin kızı Prenses Fazıla ile evliydi. Bu evlilikten iki torunu bulunmaktaydı.